قلمزنی میراثی از گذشتگان

قلمزنی یکی از مهم ترین ، با سابقه ترین و محبوب ترین صنایع دستی اصفهان و حتی صنایع دستی ایران محسوب می شود که ما در این مقاله به معرفی اجمالی از آن خواهیم پرداخت

کشور ایران همواره خاستگاه هنر ها و هنرمندان مختلف بوده و هست چنانکه به جرات می توان گفت که بیش از هفتاد درصد صنایع دستی و هنری جهان در سرزمین هنرخیز ایران ایجاد و رشد پیدا کرده و در زمان حاضر وجود دارد.به طوری که اگر حتی به آثار هنری که در سایر کشور ها وجود دارد هم توجه کنیم به ریشه ی ایرانی آن پی خواهیم برد .

یکی از این هنر های فاخر و اصیل ایرانی هنر قلم زنی است که از گذشته های دور تا کنون توانسته بسیاری از هنر دوستان جهان را مات و مبهوت خود نماید.این هنر که در کشورمان ایران ریشه ای ملی مذهبی دارد بسیاری از چشم ها را به خود دوخته است .

قلم زنی و سایر هنر های انسانی تنها حاصل دستان توانمند استادان این هنر ها نیست بلکه علاوه بر قدرت دست این استادان ، حاصل ذوق و شوق و سایر وجوح تمایز بشر با بقیه ی موجودات است که دست در دست یکدیگر داده و آثاری را ایجاد می نمایند که دل هر بیننده ای را می برد و توجه هر ناظری را به خود معطوف می نماید .

 

هنر قلمزنی عبارت است از ایجاد نقوش و کنده کاری بر روی سطوح مختلف مخصوصا سطوح فلزی به ویژه نقره ، طلا ، مس به وسیله ی ضربه ی چکش بر روی انواع قلم توسط استاد قلم زن .

 

 

 

قلمزنی

یکی از مهم ترین ، مشهور ترین ، پرطرفدارترین و قدیمی ترین رشته های هنری صنایع دستی است که از دیرباز مورد توجه هنرمندان و هنردوستان بوده و هست و جالب است بدانیم که سابقه ی این هنر به زمان هخامنشیان باز میگردد و در دوران ساسانیان این هنر به اوج خود رسیده است.

قلم های مورد استفاده در این رشته ی هنری ارزشمند انواع مختلفی دارند مانند: قلم سایه و قلم نیم بر ، که با استفاده از ضربه های چکش استاد کار بر روی این قلم ها نقوش و طرح های زیبایی بر روی انواع سطوح مخصوصا فلزاتی مانند نقره ، طلا و برنج ایجاد میکند که انسان را مبهوت زیبایی خود می گرداند.

در زمان حاضر برای قلم زنی ابتدا داخل یا خارج سطحی که میخواهند بر روی آن قلمزنی کنند و معمولا از جنس مس یا نقره است را از محلول گچ و قیر پر می کنند تا علاوه بر اینکه صدای برخورد قلم بر روی سطح را کاهش دهد ، از سوراخ شدن سطح بر اثر برخورد قلم جلوگیری نماید .

پس از این کار نقش مورد نظر را استاد طراحی بر روی سطح رسم می نماید و استاد قلم زنی با استفاده از قلم مناسب و هنر دست خود این نقش ها را بر روی سطح مورد نظر قلم زنی میکند و طرح مورد نظر را با ضرباتی که بر روی قلم میزند در سطح ایجاد می نماید

پس از ایجاد نقش ، شیئ قلمزنی شده را حرارت داده و قیر را از آن جدا می کنند و بر روی نقش ها گرد زغال می ریزند تا نقش ها سیاه شود و روی سطح را با روغن جلای سیاه می پوشانند به این ترتیب نقش های قلم زنی شده به شکل نقش های تیره قابل مشاهده می گردند.طرح های مورد استفاده بیشتر ذهنی می باشد و استادانی موفق ترند که علاوه بر دستی هنرمند، دارای ذهنی خلاق باشند.

از جمله اشیائی که قلمزنی بر روی آن ها متداول است عبارتند از: قوری و سماور قلم زنی شده ، سینی قلم زنی شده ، سرویس چای خوری قلم زنی شده ، جام ها و گلدان ها ، علم های هیئات مذهبی و همچنین انواع قاب های قلم زنی شده  .

 

 

سبک های مختلف قلم زنی

 

هنر قلمزنی دارای سه سبک کلی می باشد که عبارتند از : سبک اصفهان ، سبک شیراز و سبک تبریز که در این بین سبک هنری اصفهان متنوع تر از سایر سبک هاست .

در سبک شیراز که بیشتر از فلز نقره استفاده می شود ، پس از طراحی نقش مورد نظر که بیشتر از نقوش تخت جمشید و گل و مرغ استفاده میگردد شروع به کف سازی و برجسته سازی میکنند .

در سبک هنری قلم زنی تبریز بجای ضربات چکش از قدرت دست و حرکت دادن دست بر روی سطح استفاده می کنند و نقوش را با عمق کمتری نسبت به سبک شیراز و اصفهان بر روی سطح ، قلم زنی می نمایند .

اما قلم زنی در اصفهان خود دارای دو سبک مجزا است که عبارتند از : قلم ریز و قلم بر جسته
قلم زنی برجسته دارای برجستگی های عمیقی است و حالت سه بعدی ایجاد میکند،از این سبک هنری برای ایجاد ضریح های امامان بزرگوار استفاده می شود .

اگر بخواهیم سبک های قلم زنی را به صورت کلی بیان کنیم ، میتوان انواع قلمزنی را در دسته های زیر نام برد :

1- برجسته کاری
2- نیمه برجسته کاری
3- ریزه قلم زنی
4- حکاکی
4- مشبک کاری

 

انواع قلم های مورد استفاده در قلمزنی

 

قلم سنبه  : برای اجرای طرح اولیه و تزیین کار از این قلم استفاده می شود .

قلم پرداز : برای رو سازی گل ها و خطوط حاصل از کار با قلم سنبه و همچنین برای رسم کردن خطوط طراحی و روسازی گل ها از این قلم استفاده می شود

قلم نیم بر : از این قلم برای ثابت کردن اثر بر روی صفحه فلزی و برای آشکار کردن خطوط طراحی شده استفاده می شود

قلم گرسواد : سطح این قلم آج دار و مستطیل شکل است و برای سایه اندازی و فرو بردن زمینه کار و تزیین نقوش انسان و یا حیوان از این قلم استفاده می شود

قلم گر سوم : این قلم نیز دارای سطح آج دار است و بر دو نوع است، قلم گر سوم یک رج و قلم گر سوم دو رج ، که نوع دو رج آن دارای دو ردیف حفره است. از این قلم برای ایجاد نقوش دایره ای و برجسته ی منظم استفاده می شود .

قلم یک تو : از این قلم برای ایجاد نقوش دایره ای استفاده می شود چون این قلم در سطح خود دارای نقوشی شبیه به دایره است.نوک این قلم مخروطی شکل است و مقطع گردی دارد .

قلم دو تو : این قلم همانند قلم یک تو دارای شکلی مخروطی است و در سطح مقطع این قلم دو دایره کوچک نقش بسته است.سطح این قلم آج ندارد .

قلم ناخنی : برای ایجاد نقوش منحنی شکل و روسازی طرح های مختلف استفاده می شود و سطح مقطع آن شبیه به ناخن است به همین دلیل به این قلم ناخنی میگویند .

قلم بادامچه : نام این قلم هم مانند قلم ناخنی بر اساس شکل قلم انتخاب شده و همانطور که از اسمش پیداست سطح مقطع این قلم به شکل بادام است.سطح مقطع این قلم دارای آج می باشد .

قلم نیم ور : این قلم دارای سطح مقطع ذوزنقه ای شکل است و بر دو نوع است ، آجدار و بدون آج و از آن برای فرو بردن و پایین نشستن زمینه و جدا سازی طرح استفاده می شود.

قلم قلم گیری : از این نوع قلم برای لایه برداری از سطح کار استفاده می شود .

 

 

در هنگام خرید ظروف قلمزنی شده به چه نکاتی باید توجه داشت

 

1- کارهای تقلبی و پرسی که کار دست نباشند سبک هستند چون دستگاه پرس بر روی ورقه های ضخیم نمی تواند نقش ایجاد کند .

2- نقش های پرسی کاملا منظم و دقیق هستند که نشان دهنده ی کار ماشینی است ولی نقوشی که اثر دست هستند کاملا شبیه به هم نیستند و در برخی قسمت ها دارای کجی اند .

3- قیمت ارزان یک کار هنری نشان دهنده ی تقلبی بودن آن اثر است چون کاری که اثر دست استاد قلم زنی باشد به دلیل وقتی که از استاد میگیرد و زحماتی که دارد ، از قیمت قابل توجه برخوردار است .

همچنین در کارهایی که دستی هستند هم مواردی وجود دارد که موقع خرید باید به آن ها دقت داشته باشید از جمله آن که:

لب کار باید بر گردانده شده باشد و لب تیز نباشد
فرو رفتگی در سطح دیده نشود
ضخامت نوار کعب با ضخامت کعب برابر باشد
در صورت آبکاری شدن کار باید همه ی کار یک دست آبکاری شده باشد
نقوش بیشتر سنتی باشند

در کل میتوان گفت هرچه کار ظریف تر و ریز تر باشد ارزش آن به مراتب بیشتر است .

 

شما می توانید با خیال راحت و با امنیت کامل از اصالت محصولات فروشگاه خاتم خانه  ، محصولات قلم زنی مورد نیاز خود را که شامل : قوری و سماور قلم زنی ، انواع تابلو های قلم زنی ، جام های قلم زنی ، گلدان های قلم زنی ، سرویس های چای خوری قلمزنی و سایر محصولات قلمزنی است از لینک زیر مشاهده و خریداری نمایید.

محصولات قلم زنی فروشگاه خاتم خانه

بهترین هدیه و کادو برای دوستان خود را می توانید از محصولات کاملا ایرانی و اصیل صنایع دستی ایرانی تهیه فرمایید

از اطمینان شما به خاتم خانه سپاسگذاریم .

فروشگاه خاتم خانه